Rękojmia i gwarancja w ramach Due Dilligence

Jednym z kluczowych, lecz niestety często pomijanych aspektów w ramach przeprowadzanych analiz due diligence jest problematyka przeniesienia uprawnień z tytułu rękojmi oraz gwarancji na rzecz nabywcy przedsiębiorstwa lub innej rzeczy objętej badaniem. Nie ulega wątpliwości, że rzetelna weryfikacja oraz znajomość praw i obowiązków w tym zakresie pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji po dokonanej już transakcji, gdy okaże się, że przedmiot badania due diligence obarczony jest wadą fizyczną lub prawną.

Rękojmia i gwarancja – najważniejsze zagadnienia

Rękojmia oraz gwarancja stanowią dwa najważniejsze mechanizmy zabezpieczające kupujących, z których mogą oni skorzystać w przypadku niezgodności nabytych towarów lub rzeczy z umową, zarówno w aspekcie wad fizycznych oraz prawnych. W ramach przysługujących uprawnień z tytułu rękojmi, kupujący może żądać usunięcia wady oraz wymiany rzeczy na wolną od wad, a także, po spełnieniu odpowiednich warunków – złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy. Rękojmia stanowi ustawowe uprawnienie kupującego i co do zasady (z wyłączeniem przedsiębiorców), nie może zostać skutecznie wyłączona. Gwarancja natomiast to notabene umowa pomiędzy stronami danej transakcji, która udzielana jest fakultatywnie i zależy wyłącznie od intencji sprzedawcy. W związku z tym, także przyznane w ramach gwarancji uprawnienia nie są określone w ustawie i mogą być dowolnie kształtowane w oświadczeniu sprzedającego.

Due dilligence a prawa i obowiązki z tytułu rękojmi oraz gwarancji

Jeden z głównych celów badania due diligence powinna stanowić należyta weryfikacja przedmiotu transakcji, celem umożliwienia w przyszłości wykonania uprawnień z tytułu rękojmi lub gwarancji przez podmiot lub osobę nabywającą. Szczególnie istotny pozostaje w tym zakresie art. 557 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia  1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061, dalej jako: „k.c.”), zgodnie z którym „sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy”. Poprzez wiedzę kupującego, o której mowa w przytoczonym przepisie, rozumieć należy określany pozytywnie stan świadomości, którego zakresu nie można jednak rozszerzać na sytuację, w których nabywca jedynie powinien był wiedzieć o wadzie lub mógł ją z łatwością zauważyć. W przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości, której przykładem może być np. konkretna nieruchomość, stan wiedzy kupującego oceniany jest najpóźniej w chwili zawarcia umowy. W pozostałych sytuacjach, tj. przy rzeczach oznaczonych co do gatunku oraz rzeczach przyszłych, kluczowy jest moment ich wydania. Przekładając powyższe rozważania na problematykę badania due diligence – jeżeli w toku przeprowadzanej analizy ujawnione zostaną wady fizyczne przedmiotu, to nabywca utraci w takich okoliczność możliwość dochodzenia związanych z nimi roszczeń w przyszłości. Warto zauważyć, że sprzedający może próbować uniknąć swojej odpowiedzialności, starając się dowieść świadomości istnienia wad po stronie kupującego, które mógł on wykryć w toku due diligence. Innym istotnym zagadnieniem, dotyczącym wyłącznie transakcji B2B, jest obowiązek zbadania rzeczy przez kupującego będącego przedsiębiorcą, a w przypadku ujawnienia wady – konieczność niezwłocznego zawiadomienia o tym fakcie sprzedawcy pod rygorem utraty uprawnień z tytułu rękojmi. Realizacja takich działań, odnosząc się ponownie do przykładu nieruchomości, może odbyć się poprzez przeprowadzenie audytu obejmującego weryfikację stanu technicznego i wizualnego budynku. Wówczas, nawet jeżeli jego wady ujawnią się w późniejszym czasie, a nie były one zauważalne w chwili dokonywania badania, kupujący nie straci prawa do dochodzenia swoich praw na gruncie rękojmi. Na próżno szukać natomiast podobnych regulacji w przypadku uprawnień gwarancyjnych. W konsekwencji należy poczytywać, że ustawodawca nie zakłada w ramach tej instytucji obowiązku zbadania rzeczy oraz możliwości utraty praw przez kupującego w przypadku posiadanej wcześniej wiedzy o wadzie, a nabywca może realizować swoje uprawnienia do momentu upływu terminu oznaczonego w dokumencie gwarancyjnym.

Przejście praw z tytułu rękojmi i gwarancji na kolejnych nabywców

Przepisy k.c. nie zawierają regulacji odnoszących się do przejścia uprawnień kupującego na jego następców prawnych. W najnowszym orzecznictwie przeważające jest jednak stanowisko, zgodnie
z którym brak jest podstaw do uznania, że kolejny nabywca rzeczy może wykonywać uprawnienia, jakie przysługują z tytułu rękojmi za wady rzeczy pierwotnemu kupującemu wobec sprzedawcy. Niemniej, nie ma jakichkolwiek przeszkód ku temu, by kupujący przelał na nabywcę przysługujące mu w tym zakresie prawa. Możliwość przeniesienia praw nie dotyczy jednak uprawnienia dotyczącego odstąpienia od zawartej umowy, które związane jej ściśle ze stroną danej transakcji (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 5 lutego 2004 roku, sygn. akt III CZP 96/03[1]). Obrazując powyższe na przykładzie, kiedy podmiot A sprzedaje rzecz podmiotowi B, a ten następnie dalej zbywa ten przedmiot C, to C może dochodzić swoich uprawnień rękojmianych wyłącznie wobec B (chyba, że B przelał na C swoje prawa
i obowiązki z tytułu rękojmi przysługujące mu wobec A). Warto dodać, że przeniesienie roszczeń rękojmianych na kolejnego nabywcę może nastąpić zarówno w samej umowie sprzedaży, jak i w drodze odrębnego porozumienia. Podobnie jak poprzednio, inaczej wygląda sytuacja w przypadku gwarancji. Uprawnienia gwarancyjne może bowiem realizować w zasadzie każdy posiadacz karty gwarancyjnej. Można zatem stwierdzić, że w przeciwieństwie do rękojmi, „gwarancja idzie za rzeczą”. Warto pamiętać o powyższych niuansach przeprowadzając badanie due diligence, aby dokładnie ustalić czy i jakie przysługują nam uprawnienia, a jeśli tak, to wobec kogo mogą być one realizowane.

Podsumowanie

Wykonując badanie due diligence w obszarze prawnym należy każdorazowo poddać rzetelnej analizie kwestię przeniesienia uprawnień rękojmianych i gwarancyjnych. Rzecz ta dotyczy w szczególności przedsiębiorców, a więc podmiotów szczególnie narażonych na utratę swoich roszczeń
w przypadku braku rzetelnego zbadania przedmiotu dokonywanej transakcji. Jakiekolwiek uchybienia
w tym zakresie zwiększają z kolei szanse podmiotu odpowiedzialnego na skuteczną obronę, który może podnieść zarzuty braku terminowego zawiadomienia o istnieniu wad, jak również niezweryfikowania rzeczy w wystarczającym zakresie. Dlatego też, w celu uzyskania pomocy w przeprowadzeniu skutecznego i rzetelnego procesu due diligence, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Nasi doświadczenia radcowie prawni i adwokaci z chęcią pomogą Państwu w realizacji tego niezwykle ważnego procesu.

——————————————

[1] https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/III%20CZP%2096-03.pdf

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. działalności rolnej, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: