Dziedziczenie wiąże się nie tylko z przejęciem aktywów, ale również z odpowiedzialnością za długi spadkowe. W polskim prawie istnieją dwa sposoby określenia składu spadku: wykaz inwentarza i spis inwentarza. Każde z tych rozwiązań ma swoje zalety i ograniczenia, a wybór odpowiedniego z nich może znacząco wpłynąć na sytuację prawną spadkobierców.
Czym jest wykaz inwentarza i kiedy warto go sporządzić?
Wykaz inwentarza to dokument, który pozwala na określenie składników majątku spadkowego oraz długów zmarłego. Jego sporządzenie ma istotne znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. W takiej sytuacji odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe jest ograniczona do wysokości aktywów zawartych w wykazie lub spisie inwentarza.
Sporządzenie wykazu inwentarza jest stosunkowo prostą procedurą – można go złożyć samodzielnie przed sądem lub notariuszem. To rozwiązanie jest tańsze i szybsze niż spis inwentarza sporządzany przez komornika.
Kto może sporządzić wykaz inwentarza?
Zgodnie z art. 1031¹ Kodeksu cywilnego, do sporządzenia wykazu inwentarza uprawnieni są:
Spadkobiercy – osoby, które przyjęły spadek, zarówno wprost, jak i z dobrodziejstwem inwentarza,
zapisobiercy windykacyjni – osoby, które na mocy zapisu windykacyjnego otrzymały określone prawa lub przedmioty w spadku,
wierzycieli spadku – osoby, które mają roszczenia wobec masy spadkowej, a więc domagają się spłaty długów pozostawionych przez spadkodawcę.
Wykaz może być sporządzony przez jedną osobę lub wspólnie przez kilku spadkobierców. Nie mogą go jednak składać osoby, które odrzuciły spadek – zgodnie z przepisami prawa traktuje się je tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku. Osoby, które odrzuciły spadek nie są uznawane za spadkobierców.
Dokumentem potwierdzającym uprawnienia do złożenia wykazu inwentarza jest postanowienie wydane w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, notarialne poświadczenie dziedziczenia oraz europejskie poświadczenie spadkowe.
Co powinien zawierać wykaz inwentarza?
Wykaz inwentarza złożony przed sądem może być sporządzony wyłącznie na formularzu, którego wzór określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości. Wzór ma formę tabelarycznego zestawienia określającego:
- sąd, do którego składa się wykaz inwentarza
- dane składającego wykaz inwentarza
- dane spadkodawcy
- dane dotyczące przedmiotów należących do spadku oraz przedmiotów zapisów windykacyjnych z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku
- dane dotyczące długów spadkowych oraz ich wysokości według stanu z chwili otwarcia spadku
- miejscowość i datę sporządzenia wykazu inwentarza
- podpis składającego wykaz inwentarza
Wykaz inwentarza może być również złożony u notariusza, który sporządza wówczas protokół zawierający jego treść. W przeciwieństwie do wykazu inwentarza składanego przed sądem, forma aktu notarialnego sporządzanego przez notariusza nie jest wprost określona przepisami prawa. Akt notarialny sporządzony przez notariusza będzie jednak w swojej treści zawierał wszystkie informacje umieszczane w wykazie inwentarza składanym przed sądem.
Czy wykaz inwentarza można poprawić lub zmienić?
Jeśli po sporządzeniu wykazu inwentarza ujawnione zostaną nowe okoliczności, konieczne jest jego uzupełnienie. Zgodnie z art. 1031¹ § 4 Kodeksu cywilnego, spadkobierca ma obowiązek sporządzenia uzupełniającego wykazu inwentarza, jeżeli ujawniono nowe: przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych, długi spadkowe. Do uzupełnienia wykazu stosuje się przepisy dotyczące składania wykazu inwentarza.
Czy wykaz inwentarza można podważyć?
Wykaz inwentarza nie jest dokumentem urzędowym, dlatego jeśli istnieją wątpliwości co do jego rzetelności (np. pominięto długi lub składniki majątku), wierzyciele lub inni zainteresowani mogą:
- zażądać jego uzupełnienia,
- złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza przez komornika.
W przypadku rozbieżności między wykazem a spisem inwentarza, to spis będzie miał większą wartość dowodową.
Czym różni się wykaz inwentarza od spisu inwentarza?
| Wykaz inwentarza | Spis inwentarza | |
| Forma | Sporządzany przez spadkobiercę na urzędowym formularzu, składany w sądzie spadku lub u notariusza. | Dokument urzędowy sporządzany przez komornika na podstawie decyzji sądu spadku |
| Koszt | Niskie koszty – bezpłatny w sądzie lub ograniczone do maksymalnie 200 zł netto w przypadku notariusza. | Wyższe koszty – opłata sądowa wynosi 100 zł, a komornik pobiera stałą opłatę w wysokości 400 zł, do czego mogą dojść dodatkowe koszty, np. wyceny majątku. |
| Dokładność | Opiera się na wiedzy spadkobiercy – może być niepełny, jeśli osoba sporządzająca nie posiada pełnych informacji o spadku | Bardziej precyzyjny – obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa, potwierdzone przez urzędowe procedury i wyceny. |
| Czas realizacji | Krótki – można sporządzić szybko, w zależności od dostępności danych. |
Dłuższy – wymaga postępowania przed sądem i pracy komornika.
|
| Moc prawna | Dokument prywatny – może zostać zakwestionowany, jeśli okaże się niepełny lub nierzetelny. | Dokument urzędowy – silniejszy dowodowo w sporach sądowych |
Podsumowanie
Wybór między wykazem a spisem inwentarza zależy od okoliczności sprawy. Jeśli spadkobiercy dysponują pełną wiedzą o stanie spadku, wykaz inwentarza jest szybkim i ekonomicznym rozwiązaniem. Natomiast jeśli sytuacja jest bardziej skomplikowana, a w grę wchodzą znaczne długi lub niejasności majątkowe, lepszym wyborem będzie spis inwentarza, który daje większą pewność prawną.
W razie wątpliwości warto skonsultować się z TURCZA Kancelaria Radców Prawnych, która pomoże w sporządzeniu odpowiednich dokumentów i doradzi, które rozwiązanie będzie najkorzystniejsze.
Autor artykułu
Weronika Kiełbasa
Aplikant adwokacki
Email: biznesprawnik@turcza.com.pl
