Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Prawo spółek

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – na podstawie art. 299 KSH – część II

W pierwszej części artykułu (który znajdziemy tutaj) przybliżyliśmy Państwu przesłanki odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W niniejszym artykule przedstawione zostaną wskazane kategorie osób, które ponoszą odpowiedzialność na gruncie art. 299 k.s.h. a także możliwości uwolnienia się od takiej odpowiedzialności.

Który z członków ponosi wspomnianą odpowiedzialność?

W pierwszej kolejności należy wskazać, że jeżeli spółka posiada zarząd wieloosobowy, to odpowiedzialność ponosi każdy z jego członków. Odpowiedzialność członków zarządu jest bowiem solidarna, co oznacza, że wierzyciel może pozwać jednego członka zarządu, kilku z nich albo każdego, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych  (art. 366 § 1 k.c.)

Bardziej złożonym i wymagającym wyjaśnienia zagadnieniem jest sytuacja gdy skład zarządu ulega na przestrzeni czasu zmianom (czyli gdy członkami zarządu były różne osoby). Nasuwa się wówczas nam pytanie, czy wszyscy członkowie zarządu spółki (czyli zarówno obecni jak i byli) ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, czy na przykład tylko niektórzy z nich? Jeśli skład zarządu spółki z o.o. zmieniał się, to odpowiedzialność na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą osoby będące członkami zarządu, którzy pełnili tę funkcję w chwili powstania zobowiązania, a także w czasie właściwym dla ogłoszenia upadłości (niezależnie, czy zostali wpisani do prowadzonego rejestru przedsiębiorców). Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, odpowiedzialność określoną w art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą osoby, które były członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, a ściślej – w czasie istnienia podstawy tego zobowiązania, a więc zakresem odpowiedzialności objęte są także zobowiązania jeszcze niewymagalne w okresie sprawowania przez daną osobę funkcji w zarządzie (tak m.in. SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 28 lutego 2008 r., w sprawie o sygn. akt: III CZP 143/07).

W tym miejscu warto dokładniej przyjrzeć się chwili powstania zobowiązań spółki, aby zostały one uwzględnione odpowiedzialnością członków zarządu spółki na podstawie omawianego przepisu. Powszechnie nie ma wątpliwości co do odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed zaistnieniem przesłanek do ogłoszenia upadłości. Natomiast co dzieje się w przypadku, gdy zarząd nie dopełnił obowiązku zgłoszenia stosownego wniosku, spółka dalej zaciąga zobowiązania, a zgłoszenie upadłości następuje faktycznie w okresie późniejszym? Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 listopada 2003 r. ( III CZP 75/03) podkreślił, iż członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają zarówno za zobowiązania istniejące w momencie zajścia przesłanek do ogłoszenia upadłości, jak i za zobowiązania spółki powstałe dopiero po spełnieniu się przesłanek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

W tym miejscu warto zaznaczyć, iż sporna w orzecznictwie i doktrynie była kwestia możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH (art. 298 § 1 KH) likwidatorów. Zagadnienie to rozstrzygnął na przyszłość obowiązujący od 1 stycznia 2016 r. przepis art. 2991  k.s.h., który wprost wskazuje, iż do likwidatorów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, przepis art. 299 stosuje się odpowiednio.

Konkludując należy przyjąć, że odpowiedzialność określonych osób obejmuje zobowiązania spółki powstałe nie tylko w czasie pełnienia przez nich funkcji członka zarządu, a także przed objęciem stanowiska i dotyczy ona wszystkich członków zarządu pełniących funkcje od momentu powstania zobowiązania. Odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. nie ponoszą natomiast osoby ustanowione przez sąd do zarządzania spółką lub jej majątkiem bądź sprawowania kurateli, do których należy zaliczyć m.in. syndyka, zarządcę lub tymczasowego nadzorcę sądowego ustanowionego w ramach zabezpieczenia majątku dłużnika w toku postępowania upadłościowego, zarządcę przymusowego przedsiębiorstwa spółki, czy kuratora o którym mowa w art. 42 k.c. wyznaczonego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Uwolnienie się od odpowiedzialności

Art. 299 § 1 k.s.h. nie określa bezwzględnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uwarunkowanej jedynie istnieniem niezaspokojonej wierzytelności i bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Bowiem w art. 299 § 2 k.s.h. wprowadzono przesłanki egzoneracyjne, które pozwalają członkowi zarządu uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Po pierwsze, ma to miejsce w sytuacji gdy, we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić każdy z członków zarządu niezależnie od zasad reprezentacji spółki, a także bez względu na to, czy zgromadzenie wspólników wyrazi na to zgodę. Ogłoszenie upadłości następuje w sytuacji, gdy spółka nie wywiązuje się na bieżąco z płatności za swoje zobowiązania. Z taką sytuacją mamy także do czynienia, gdy wartość zobowiązań spółki przekracza wartość jej majątku. W tym przypadku, w ciągu 30 dni od chwili powstania warunków uzasadniających ogłoszenie upadłości należy wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Jeśli członek zarządu zmieści się w terminie uwalnia się tym samym od odpowiedzialności za długi spółki.

Kolejną „możliwością” uwolnienia się od odpowiedzialności jest wykazanie, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy. Z brakiem winy danego członka zarządu będziemy mieli do czynienia w szczególności w przypadku, gdy choroba albo nieobecność (np. urlop macierzyński) uniemożliwiała mu złożenie tego wniosku. W tym przypadku, podkreślić należy, że członek zarządu nie może powołać się na brak odpowiednich kwalifikacji czy nieznajomości obowiązujących przepisów prawa.

Uwolnić się od odpowiedzialności można również, jeśli pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. W doktrynie wskazuje się, że ze szkodą powstałą w wyniku niezłożenia wniosku o upadłość mamy do czynienia wówczas, gdy wyżej wskazane zgłoszenie spowodowałoby, że wierzyciel zostałby zaspokojony w wysokości wyższej, aniżeli nastąpiło to wskutek zaniechania tego zgłoszenia. Nadmienić dodatkowo należy, że w takim przypadku istotne znaczenie będzie miało przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości.

Podsumowanie

Konkludując należy podnieść, jak ważna jest znajomość przez członka zarządu spółki z o.o. obowiązków względem spółki wynikających bezpośrednio z ustawy – Kodeks spółek handlowych. Jak wspomniano w przedmiotowym artykule, członek zarządu nie może zasłaniać się nieznajomością tych obowiązków i tym sposobem próbować uniknąć odpowiedzialności.

Autorzy:

Aleksandra Tąkiel

Aleksandra Tąkiel

Radca prawny

Email: biznesprawnik@turcza.com.pl
Telefon: +48 61 666 37 60
Mec. Aleksandra Tąkiel specjalizuje się w prawie cywilnym materialnym, procesowym oraz gospodarczym, z szczególnym uwzględnieniem świadczenia pomocy prawnej w zakresie egzekucji należności.

Dodaj komentarz

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.