Dzieło, czy można go nie odebrać (umowa o dzieło)?

Umowa o dzieło jest jedną z umów cywilnoprawnych regulowanych przez przepisy Kodeksu Cywilnego (art. 627-646), poprzez którą przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Warto już na wstępie zaznaczyć, że umowa o dzieło należy do umów rezultatu, co oznacza, że to wykonawca dzieła jest odpowiedzialny za jego wykonanie, jakość oraz końcowy wynik podjętego działania. Jest to podstawowa cecha odróżniająca umowę o dzieło m.in. od umowy zlecenia, gdzie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się i jest odpowiedzialny jedynie za zachowanie należytej staranności przy podejmowanych działaniach mających na celu wykonanie zlecenia (umowy starannego działania). Podstawowym obowiązkiem przyjmującego zamówienie w ramach umowy o dzieło jest więc, co wynika już z art. 627 KC wykonanie dzieła oraz jego oddanie zamawiającemu. Nie jest przy tym istotne czy wykonawca korzysta przy wykonywaniu dzieła z pomocy innych osób lub innym osobom poleca wykonanie dzieła, jeżeli w umowie nie zastrzeżono inaczej. Zamawiający natomiast jest przez przepisy KC zobowiązany do odebrania dzieła, które przyjmujący zamówienie wydaje mu zgodnie ze swym zobowiązaniem (art. 643 KC) oraz do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 KC).

Oddanie a odebranie dzieła

Kodeks Cywilny w art. 642 oraz 643 wyróżnia chwilę oddania dzieła, jako moment w którym w braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie oraz chwilę odebrania dzieła. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2010 (sygn. akt. IV CSK 173/10, Legalis Numer 406139) „Przepisy kodeksu cywilnego o umowie o dzieło odróżniają oddanie dzieła (zob. art. 642) od odebrania dzieła (zob. art. 643). Przyjmujący zamówienie jest obowiązany do wykonania oznaczonego dzieła (art. 627 KC) i jego oddania zamawiającemu. Do odebrania dzieła, które zamawiający wydaje mu zgodnie ze swym zobowiązaniem, obowiązany jest zamawiający (art. 643 KC). Oddanie dzieła nie oznacza jego odbioru, aczkolwiek odebranie dzieła świadczy o jego oddaniu. Do oddania dzieła dochodzi przez czynności faktyczne, gdy przyjmujący zamówienie przekazuje (wydaje) dzieło zamawiającemu, a ten przyjmuje (odbiera) je.” Sąd Najwyższy wskazał także, że „Oddanie dzieła następuje także wówczas – jeżeli z umowy inaczej nie wynika – gdy przyjmujący zamówienie stawia dzieło do dyspozycji zamawiającego i zamawiający może je odebrać, choć tego nie czyni”. Oddanie dzieła stanowi więc czynność leżącą w gestii przyjmującego zamówienie i polegającą na pozostawieniu dzieła do dyspozycji zamawiającego, niezależnie od tego czy zamawiający dzieło odbierze czy jedynie będzie miał możliwość jego odebrania. Odebranie dzieła jest natomiast działaniem leżącym wyłącznie po stronie zamawiającego, do którego potrzebne jest jednak wydanie (oddanie) dzieła przez wykonawcę.

Konsekwencje naruszenia obowiązku oddania i odebrania dzieła

W przytaczanym wyroku Sąd Najwyższy podkreślił także, że nieodebranie dzieła przez zamawiającego, mimo braku ku temu przeszkód, jest naruszeniem obowiązku zamawiającego wynikającego z art. 643 KC i stanowi zwłokę wierzyciela. Konsekwencją tej zwłoki jest przyjęcie, że odebranie dzieła nastąpiło w chwili gdy jego odbiór przez zamawiającego był możliwy. Konkluzja ta jest szczególnie doniosła podczas ustalania początku biegu terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z umowy o dzieło. Sąd Najwyższy modyfikując w tym zakresie pogląd Sądu Apelacyjnego wskazał, że przyjmujący zamówienie może jednostronnie oznaczyć początek terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o dzieło, jako że oddanie dzieła jest zachowaniem się przyjmującego zamówienie zależnym od jego woli. Z chwilą popadnięcia wierzyciela w zwłokę przechodzi na niego także ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła (art. 478 KC), powstaje także możliwość złożenia dzieła przez wykonawcę do depozytu sądowego, w oparciu o okoliczności dotyczące osoby wierzyciela (art. 467 KC).
Natomiast naruszenie obowiązku oddania dzieła przez wykonawcę, poprzez oddanie go po terminie oznaczonym w treści umowy oznacza nienależyte jej wykonanie i może uzasadnić odpowiedzialność odszkodowawczą przyjmującego zamówienie na podstawie art. 471 KC.

Stan dzieła

Fundamentalną kwestią podczas interpretacji art. 643 KC oraz wynikających z niego konsekwencji jest wskazanie, że obowiązek odbioru dzieła o którym mowa w tym artykule dotyczy jedynie dzieła właściwie wykonanego, zgodnego z umową. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 1998 roku (sygn. akt II CKN 53/98, Legalis numer 355807) „Obowiązek odebrania dzieła przez zamawiającego dotyczy dzieła należycie wykonanego, a więc spełniającego umówione wymagania”. Potwierdzenie tej linii orzeczniczej znajduje się m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2014 roku, (sygn. akt IV CSK 610/13, Legalis numer 1163161) „Obowiązek odbioru nie powstaje, gdy wydane dzieło ma wady, a więc jest wykonane niezgodnie z treścią zobowiązania.” Jeżeli jednak dzieło odpowiada przyjętemu zobowiązaniu to jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 marca 2008 roku (sygn. akt I ACa 853/07) art. 643 nie daje możliwości odmowy odbioru dzieła. Bezzasadna odmowa odbioru dzieła nie wyłącza natomiast wymagalności roszczenia wykonawcy o zapłatę wynagrodzenia.

Podsumowanie

Przepisy Kodeksu Cywilnego w zakresie umowy o dzieło, nakładają na wykonawcę dzieła obowiązek jego wydania zamawiającemu w terminie umówionym, co, w braku odmiennej umowy, wiąże się z powstaniem po stronie zamawiającego obowiązku zapłaty wynagrodzenia oraz odbioru dzieła. Jednakże aby po stronie zamawiającego powstał obowiązek odbioru dzieła w rozumieniu art. 643 musi ono być wykonane należycie, zgodnie z treścią zobowiązania. Nienależyte wykonanie dzieła nie uprawnia wykonawcy do żądania jego odbioru i nie zapewnia mu ochrony prawnej wynikającej z konsekwencji naruszenia przez zamawiającego art. 643.

PYTANIA? SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI