Kredyty frankowe – najnowsze orzecznictwo

Sytuacja frankowiczów w sporach z bankami hipotecznymi jest coraz bardziej klarowna i korzystna. Spływające kolejne newsy, zwłaszcza nowe wyroki TSUE i Sądu Najwyższego, nikogo już nie zaskakują. Padają kolejne argumenty banków podważające nieważność kredytów walutowych. Pojedyncze wygrane banków na tle tysięcy wyroków uwzględniających roszczenia kredytobiorców, stanowią nieliczne wyjątki. Często wynikają z błędów pozwu, co potwierdza, że warto przed podjęciem decyzji o skierowaniu sprawy do sądu zasięgnąć opinii doświadczonego adwokata.

W ostatnim czasie pojawiły się trzy ciekawe rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, o których warto o tyle wspomnieć, że powinny przyspieszyć rozpoznawanie sporów i usunąć wątpliwości, w sytuacji wysuwania roszczeń przez banki.

W uchwale SN z dnia 02 lipca 2024 roku, III CZP 2/24 ustalono, że ​dla „skuteczności podniesienia zarzutu potrącenia na podstawie art. 203¹ k.p.c. i odbioru takiego oświadczenia wystarczające jest pełnomocnictwo procesowe”. Orzeczenie to ma praktyczne skutki na treść posiadanego przez pełnomocnika kredytobiorców umocowania. Dynamika sporu z bankiem, w szczególności podnoszenie przez bank własnych roszczeń dopiero po wielu miesiącach i latach skutkowała często wątpliwościami co do skuteczności posiadanego pełnomocnictwa i konieczności na szybko podpisywania nowego. Uchwała usuwa wątpliwość i pozwala na formułowanie zastrzeżeń wobec banków bez dodatkowego umocowania.

W uchwale siedmiu sędziów SN z dnia 19 czerwca 2024 roku, III CZP 31/23 ustalono, że ​dla „​Prawo zatrzymania (art. 496 k.c.) nie przysługuje stronie, która może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony.” To bardzo słuszne i przydatne rozstrzygnięcie. Banki w ostatnich latach szafowały zarzutem zatrzymania, a sądy powszechne ewidentnie objawiały niejednolitość w uwzględnianiu tej kwestii. Nasza kancelaria wielokrotnie argumentowała, że zarzut ten jest bezzasadny w sytuacji, gdy wzywaliśmy bank do zapłaty spłaconych rat i kosztów okołokredytowych, a w szczególności, gdy powództwo dotyczyło wyłącznie nadpłaty nieważnego kredytu. Zacytowana uchwała ukraca jakiekolwiek dyskusje w tym temacie i pozwoli na szybsze rozpoznanie sprawy, w tym na etapie apelacji.

W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 roku, III CZP 25/25 wskazano:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.
2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.
3. Jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron.
4. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy.
5. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia.

Uchwała potwierdza utrwalone już zapatrywania sądów powszechnych. Najważniejszym niewątpliwie zagadnieniem jest brak możliwości „ratowania” nieważnych umów poprzez stosowanie alternatywnych postanowień przepisów powszechnie obowiązujących. W świetle tego judykatu, zasadniczo bankom pozostaje już tylko przekonywać kredytobiorców do zawarcia ugody.