Wniosek o ogłoszenie upadłości kontrahenta w złej wierze

Tradycyjną procedurą dochodzenia roszczenia przez wierzyciela jest wszczęcie postępowania cywilnego, a następnie, w przypadku braku reakcji ze strony dłużnika, skierowanie sprawy do komornika. Niemniej jednak, związane z tym procedury są kosztowne, a pewność odzyskania środków pozytywnie rozstrzygniętej sprawy sądowej czasami bywa niewielka. Dlatego wierzyciele szukają alternatywnych metod odzyskania środków, a jednym z nich jest skierowanie sprawy do sądu w celu ogłoszenia upadłości. W dzisiejszym artykule zastanowimy się, czy wierzyciel ma prawo do podjęcia takiego kroku oraz jakie wymagania musi spełnić, aby taka decyzja była skuteczna.

Zdarza się, że wierzyciel widząc trudności w odzyskaniu długu, decyduje się na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Niekiedy dochodzi nawet do sytuacji, w której wierzyciel używa tego środka jako nacisku na dłużnika, starając się zmusić go do uregulowania zadłużenia lub nawet w celu wprowadzenia zamieszania na rynku, na przykład w celu osłabienia konkurencji. Takie działania są jednak społecznie nieakceptowalne, nielegalne i obarczone różnymi konsekwencjami. Nieprzemyślane złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości może przynieść tym samym więcej szkód niż korzyści.

Pojęcie niewypłacalności

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na kwestię niewypłacalności. Podstawowym warunkiem ogłoszenia upadłości jest wystąpienie stanu niewypłacalności dłużnika, co oznacza utratę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Zgodnie z zasadami Prawa upadłościowego przyjmuje się, że dłużnik stracił tę zdolność, jeśli opóźnienie w spłacie zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną bez osobowości prawnej, uprawnioną do zdolności prawnej na mocy odpowiedniej ustawy, uznawany jest za niewypłacalnego również w przypadku, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a sytuacja ta utrzymuje się przez ponad dwadzieścia cztery miesiące. Przyjmuje się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przewyższają wartość jego majątku, jeśli według bilansu zobowiązania, po wyłączeniu rezerw oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przewyższają wartość aktywów.

Brak spłaty wymagalnych zobowiązań przez Dłużnika oznacza jego niewypłacalność i stanowi podstawę do ogłoszenia jego upadłości. Istotne jest, że określenie stanu niewypłacalności nie zależy od tego, czy dłużnik nie spełnia wszystkich swoich zobowiązań, czy tylko niektórych, ani od przyczyny tego niewykonania. Niewypłacalność występuje zarówno w przypadku braku środków, jak i w sytuacji, gdy dłużnik nie spełnia zobowiązań z innych powodów.

Jakie są konsekwencje złożenia wniosku w złej wierze przez wierzyciela?

Prawo upadłościowe zawiera przepisy mające na celu przeciwdziałanie pochopnym wnioskom składanym przez wierzycieli, które mają na celu szykanę lub eliminację konkurencji na rynku. Zgodnie z tymi przepisami, wierzyciel składający wniosek o ogłoszenie upadłości w złej wierze może zostać obciążony kosztami postępowania oraz zobowiązany do publicznego przyznania się do celowego szkodzenia dłużnikowi. Ponadto, jeśli wniosek zostanie odrzucony, dłużnik lub osoba trzecia może domagać się odszkodowania od wierzyciela na podstawie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego. Skutki takich działań mogą być znaczne, ponieważ rozpowszechnianie informacji o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości może wpłynąć na zaufanie kontrahentów, skłaniając ich do zerwania umów lub żądania przedpłat.

Co oznacza „złożenie wniosku w złej wierze”? Wierzyciel składający wniosek o ogłoszenie upadłości musi uzasadnić swoje roszczenie. W przeciwieństwie od standardowego postępowania sądowego, wierzyciel nie musi przedstawiać wyroku potwierdzającego jego roszczenie z klauzulą wykonalności. Wystarczy przedłożenie dokumentów potwierdzających posiadanie przez wierzyciela wierzytelności wobec dłużnika. Jednakże, wniosek uznaje się za złożony w złej wierze, gdy wierzyciel wie, że nie ma podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnika. Na przykład, jeśli dłużnik jest wypłacalny, a mimo to wierzyciel składa wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeśli sąd uzna, że wniosek jest bezzasadny, wierzyciel może być obciążony kosztami postępowania oraz zobowiązany do publicznego przyznania się do swoich nieuczciwych intencji.

W tym miejscu jednocześnie należy zwrócić uwagę na kwestię sporności wierzytelności. Jeśli wierzytelność jest w całości sporna, a spór istniał przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, taki wniosek może zostać odrzucony przez sąd rozpoznający sprawę. Jednak co istotne, same twierdzenia dłużnika o istnieniu sporu nie są wystarczające. Jak podaje doktryna, jeśli wierzyciel wysyłał np. upomnienia, a dłużnik je ignorował, a dopiero po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik kwestionuje wierzytelność, to taki wniosek nie powinien zostać odrzucony.

Podsumowując, składanie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika przez wierzyciela niesie za sobą wiele korzyści, umożliwiając przynajmniej częściowe odzyskanie wierzytelności. Jednym z głównych celów postępowania upadłościowego jest maksymalne zaspokojenie wierzycieli, co realizowane jest głównie poprzez likwidację majątku dłużnika, czyli jego sprzedaż prowadzoną przez Syndyka. Jednakże, wierzyciel składający taki wniosek musi być szczególnie ostrożny w ocenie istnienia lub braku przesłanki niewypłacalności dłużnika.