Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi (niezgodności towaru z umową) obowiązuje na mocy kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta, niezależnie od przyznanych nabywcy przez przedsiębiorcę uprawnień gwarancyjnych. Kupującemu, w związku z ujawnieniem wady rzeczy sprzedanej lub niezgodności towaru z umową, przysługują wobec sprzedawcy stosowne roszczenia. Nie mniej jednak, w enumeratywnie wskazanych przypadkach, uprawnienia z tytułu rękojmi mogą zostać ograniczone lub nawet wyłączone. Szczególnie istotne zmiany w tym zakresie zostały wprowadzone w wyniku wejścia w życie w dniu 1 stycznia 2023 roku nowelizacji ustawy o prawach konsumenta oraz kodeksu cywilnego.
Zdjęcie pochodzi z unsplash.com
Ograniczenie lub wyłączenie rękojmi przed 1 stycznia 2023 roku
Przed wejściem w życie nowelizacji wszystkie przepisy dotyczące rękojmi mieściły się w art. 556 i nast. kodeksu cywilnego. Ówczesne regulacje pozwalały na modyfikację uprawnień z tytułu rękojmi, tj. ich rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie, gdy umowa zawierana była nie tylko w obrocie profesjonalnym – tzw. relacjach B2B (pomiędzy przedsiębiorcą a przedsiębiorcą), ale także, gdy stroną umowy była osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. Co istotne, możliwość ograniczenia lub wyłączenia rękojmi w relacjach z osoba fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność nie była uzależniona od tego, czy zawierana umowa posiada dla takiej osoby charakter zawodowy, wynikający w szczególności z przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej. Przykładowo, w pełni dozwolone było wyłączenie rękojmi dla osoby fizycznej prowadzącej działalność stomatologiczną, będącej stroną umowy sprzedaży pojazdu przez dealera samochodowego. Z kolei w przypadku konsumentów, zgodnie z poprzednim brzmieniem art. 568 § 1 kodeksu cywilnego, odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi mogła zostać ograniczona nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu, jednakże tylko wówczas gdy przedmiotem sprzedaży była używana rzecz ruchoma.
Ograniczenie lub wyłączenie rękojmi po nowelizacji przepisów
Z dniem 1 stycznia 2023 roku zmieniły się prawa konsumentów i obowiązki przedsiębiorców w zakresie rękojmi. Przede wszystkim wprowadzono regulacje dotyczące niezgodności towaru z umową (umieszczone w ustawie o prawach konsumenta), które w odniesieniu do umów zawieranych
z konsumentami oraz osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, gdy umowa ta nie ma dla nich charakteru zawodowego (dalej jako: „jednoosobowy przedsiębiorca”), zastąpiły dotychczasowe pojęcie rękojmi. W kodeksie cywilnym pozostały z kolei przepisy dotyczące rękojmi
w przypadku:
- umów zawieranych w obrocie profesjonalnym,
- sprzedaży nieruchomości,
- wad prawnych,
- wad dzieła, które nie jest towarem (np. naprawa samochodu, usługi pralnicze, fryzjerskie itp.).
W konsekwencji, ustawodawca wyłączył możliwość modyfikacji uprawnień z tytułu rękojmi dla jednoosobowych przedsiębiorców, wyjąwszy sytuacje, gdzie zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego. Idąc dalej, w przeciwieństwie do stanu prawnego sprzed 1 stycznia 2023 roku, sprzedawcy nie mogą ograniczać już okresu obowiązywania rękojmi przy zakupie przez konsumentów używanych rzeczy ruchomych. Niezmienione pozostały z kolei przepisy dotyczące umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami, gdzie uprawnienia z tytułu rękojmi mogą zostać dowolnie zmodyfikowane, o ile pozostają zgodne z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.
O czym należy pamiętać
Aby jakiekolwiek modyfikacje odpowiedzialności sprzedawcy były skuteczne, muszą one zostać wyraźnie i stanowczo sformułowane w zawartej przez strony umowie. Wszelkie dwuznaczne postanowienia w tym zakresie będą rozstrzygane przez sądy na korzyść kupującego. Co więcej, zmiany dotyczące uprawnień kupującego nie mogą być efektem jednostronnego oświadczenia sprzedawcy, lecz powinny wynikać z wyraźnego zakomunikowania takiej woli przez obie strony. Jak słusznie zauważył w tym aspekcie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 13 czerwca 2017 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 1587/16, „ograniczenia, rozszerzenia bądź wyłączenia rękojmi nie można więc domniemywać, musi ono wynikać z treści umowy”. Obrazując powyższe na przykładzie, nie będzie stanowił skutecznego wyłączenia rękojmi dokonany na fakturze zapis o treści „towar używany, bez gwarancji, bez rękojmi. Kupujący oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym maszyny i nie wnosi do niego żadnych zastrzeżeń”.
Podsumowanie
Co do zasady przepisy dotyczące rękojmi mają charakter dyspozytywny. Oznacza to, że w granicach wyznaczonych powszechnie obowiązującymi przepisami prawa mogą być całkowicie wyłączone, ograniczone lub rozszerzone przez stosowne postanowienia umowne. Mimo wszystko, nawet całkowite wyłączenie roszczeń z tytułu rękojmi nie pozbawia kupującego możliwości skorzystania z przepisów normujących odpowiedzialność kontraktową. Będąc zatem aktywnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, zarówno jako sprzedawca, jak i kupujący, warto znać przysługujące nam w tym zakresie uprawnienia i możliwości.
W razie jakichkolwiek pytań dotyczących rękojmi, w szczególności co do możliwości modyfikacji przysługujących kupującym z tego tytułu uprawnień, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu
z Kancelarią.
Autorzy: |
Bartłomiej Teodorczyk
Aplikant radcowski
Email: biznesprawnik@turcza.com.pl
