Kary za marnowanie żywności – senacki projekt ustawy z aprobatą Sejmu

W dniu 19 lipca 2019 roku, ponad rok od jego wniesienia, Sejm niemal jednomyślnie, większością 427 głosów przyjął projekt ustawy zobowiązujący sklepy wielkopowierzchniowe – tj. docelowo zajmujące powierzchnię przekraczającą 250 m2 – do przekazywania żywności narażonej na zepsucie organizacjom pozarządowym. Aktualnie projekt ustawy trafił do Senatu, który w najbliższym czasie zdecyduje czy przyjmie go bez zmian.

Głównym założeniem nowej inicjatywy jest zapobieganie marnowaniu żywności oraz jej negatywnym skutkom poprzez nałożenie na sklepy wielkopowierzchniowe obowiązku przekazywania żywności
w uszkodzonych opakowaniach, bądź z krótkim terminem przydatności organizacjom pozarządowym. Sklepy o powierzchni powyżej 400 m2, a po dwóch latach sklepy powyżej 250 m2, których przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50% całkowitych przychodów ze sprzedaży towarów, będą zobowiązane zawrzeć umowę o bezpłatne przekazywanie żywności z wybraną przez siebie organizacją pozarządową. Na jej konto będą wpłacały także 10 groszy za każdy kilogram przeterminowanej żywności, której w odpowiednim czasie nie przekazały na cele charytatywne. Sankcją za uchybienie obowiązkowi zawarcia umowy będzie kara finansowa w wysokości 5 000 z, podlegająca ponawianiu w przypadku licznych zaniechań. Projekt ustawy przewiduje również wyjątek od nakładania kar za marnowanie żywności. Sklepy wielkopowierzchniowe będą zwolnione z obowiązku jej uiszczenia, jeśli wykażą, że zawarcie umowy nie było możliwe na terenie powiatu w którym podmiot taki prowadzi działalność.

Jak podkreślają inicjatorzy projektu, ustawa dotyczy wyłącznie produktów pełnowartościowych, głównie tych które nie spełniają wymogów estetycznych, co stanowi główne kryterium ich przedwczesnej utylizacji. Według danych Eurostatu, w Polsce marnuje się około 9 mln ton żywności rocznie, czyli ponad 200 kilogramów na osobę w ciągu roku, co plasuje nas na niechlubnym 5 miejscu w Unii Europejskiej Co ciekawe, coraz więcej krajów UE wprowadza podobne rozwiązania. Obowiązek przekazywania niesprzedanej żywności funkcjonuje już między innymi we Francji, gdzie został wprowadzony w 2015 roku, krótko po wydaniu szeregu rezolucji przez Parlament Europejski mających na celu zapobieganie marnowaniu żywności.

Ustawa w obecnym kształcie nakłada na sklepy wielkopowierzchniowe również coroczny obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania jej marnowaniu. Kampanie te będą organizowane we współpracy z wybranymi organizacjami społecznymi, natomiast kwotę wydaną na ich organizację sklepy objęte ustawą będą mogły potrącić z obliczanej na koniec roku opłaty za marnowanie żywności.

Przeciwko przyjęciu ustawy w takim kształcie protestują przedstawiciele handlu. Jak wskazują, kryterium powierzchni zostało ustalone na zbyt niskim poziomie, co powoduje, że nową regulacją będą objęte niemal wszystkie sklepy, również te zaliczane na podstawie innych kryteriów do małych. Jako, że często nie należą one do sieci handlowych i nie posiadają rozwiniętych systemów śledzenia produktów, wprowadzane zmiany mogą powodować dla nich wiele trudności oraz generować dodatkowe koszty. Odpowiedzią na te postulaty ze strony ustawodawcy ma być dwuletni okres przejściowy, w trakcie którego ustawą objęte będą jedynie sklepy o powierzchni przekraczającej 400 m2.

Podsumowanie

Reasumując, jeśli ustawa wejdzie w życie w kształcie przyjętym przez Sejm, już za dwa lata sklepy o powierzchni przekraczającej 250 m2 będą zobowiązane, przed upływem terminu przydatności, przekazywać produkty spożywcze organizacjom pozarządowym, które z kolei przekażą je potrzebującym. Przyjęte zmiany według wstępnych szacunków mają pozwolić uratować nawet 100.000 ton jedzenia rocznie.